Rillung bawihte

Rillung bawihtei

Inrinni chawhnuah chuan tih tur mumal ka neih vak ngailoh avangin ka pindan tihfai pah chuan nimin piah maia naupang kum thum mi ka enkawl tura nupakhatin a lo dah nen chuan kan inawm mai mai a. Naupang hmeltha tak, ngo ving veng, sam buang tawi tap mahse kir chiat ni si., mitmu uk ram kara meng thip tak mahse nelawm tak lawi si, biang sum khuar kak leh a naupan phuloha aw lian bawk si a ni. Hnam dang zinga awm ka ni bawka ka naute-i chu a tir phat atangin en hranna reng reng ka nei lova, midang aiin ka duat zawk emaw ni chu aw tih vang vang tur khawp a ni. He naute hi a piang ve a ni tih ka hriatna chu niminpiah maiah khan a ni a, kar leh maia kum li tling tur a ni bawk. A piang ve a ni tih ka hriat hma hauh atangin ka hnena enkawl turin pek ka ni ang tih hre ngai reng reng lo mahila ka hnena pek a nih hnuah chuan a tana ka tih theih ang tawk tawk ti tur chuan ka rilru ka siam a.

Chutia ka pindan tihfai leh nauawm fawm ta chu keima tawkah ka buai ve hle a, chutih lai tak chuan ka tukverh bula ka thawhpui pakhat leh assamese nu pakhat ding reng chu ka thlir vang vang a, kan hnena hna thawh rawn dil ve dang tho a nih leh ka rin avangin chutiangin ka ngaihsak vak lem lo. Hna ka tan leh dawn chiah tihah chuan ka thawhpuinu chuan min lo au lauh lauh pahin “hei naute nu a lo kal a, hla deuh hlek atangin vawikhat chauh ka lo thlir ang e a ti a nih chu” a rawn tih chuan min ti phu chiang kher mai. Nimin piah maia naute rawn dahtu kha a nu niin ka hre si, tunah enthuaka ka naute-i hmel ang reng reng pu loin naute lo en min dil chu a ni sia tia inngaihtuah vung vung chung chuan ka nauawm lai chu ka pawm a, tukverh zawna pawm kang chung chuan “ka fanu” tia chhaltu chu kan thlir ta a nih chu!

Khua a dul raih a, thawmhnaw lum pawh pahnih teh meuh hak thuah ngai leh boruak hnawng chep hnuaiah chuan kan inpawm chhuak a, kan kianga ding nu chu chiang takin ka en reng a,ka naute-i mai nilo kei tak ngial pawh chuan chu nu chu kan hre ngai reng reng lo. Chu nu chuan a fanu chu ka hnena engtia awm nge a nih tih a hriat dan ka hre hauh lo a, engtia rawn zawn chhuah leh nachang hria nge a nih pawh ka hre hek lo, ka rin zawn dan erawh nu hmangaihna chuan a fa chu a zawng zel ang tih chauh chu. Kawrpawl dal riai hnuaiah thawl mawi tawk lekin jeans kekawr pawl duk a ha a, nu te lam leh hang hang lam mah mah ani nachungin mi dawihzep a ni hauhlo tih chu ka hre mai thei. A ban puam dinglamah chuan chiang lo riai hian hmeichhe naupang lem a inthai rang a, a kutzung u hnuaia milem thaikawi niai nen; nu awm mai mai pangngai a nih ka ring lo nghal ngawt pek! A sam kir chiat dan leh ka naute-i sam kir chiat dan chu inanglo aiin a inang a, inang aiin a inang lo leh lawi bawk si. Uluk taka ka lo en vang emaw ni a kuttang leh a pianzia tam takah chuan ka naute chuan anna a nei teh meuh mai. Ka enchiang telh telh a, ka hria! Ka inlengnu mitmeng thip rem si mahse ngainatawm tak lawi si leh a mitmu uk ram mai chu ka naute-i mit a ni, a samtawnna kara lo lang a beng hlai hlep pawh chu ka naute-i beng a ni! A kutzungtang lawk lel a invuah a tin bial tlar mat pawh chu ka naute-i kut zungtang a ni. Nu atanga chhuak fa chu a hai theih mawlh loh!

Ka inleng nu chuan chutia thlir mai chu a lo duhtawk teuh lo, chiang taka ka mit a en chung chuan ka naute-i chu vawikhat chauh tal khawih min dil a, a thinlung atanga dil a nih tih ka hriat avang chuan ka pindan atang chuan kan inpawm chhuak ta a ni. Pawna kan inpawm chhuak chu “ka fanu” tia chhaltu mitmengah chuan lunglenna leh hmangaihna khatliam sawi fiah sen rualloh khawpa thuk, engvang mahin a tih danglam theih loh, fiah fim kak kara nu hmangaihna diktak rawn luangchhuak kha a va’n hmuhnawm em! Kan awmpui nula nena an titi bawrh bawrh karah chuan ka naute-i chu zum takin a ding a, ka naute chuan a kianga assamese nu ding- thlir chauh mai baka khawih thlalela pawm thlahlel tu chu tunge a nih tih a hre lo!

“bawihte tunge i nu hming?”

“a nu hming chu maw  mommy”

“nih leh bawihte tunge i pa hming?”

“a pa hming chu maw papa”

Kum hnih chuang a hmuh tawh loh a hmangaih em em, a rila rah leh amah atanga chhuak a fanu chhanna tluka nu tana dengkhawng leh na chu a awmthei dawn em ni? A mitmeng fiah kak atang chuan ka naute-i chuan chu zawhna zawt tunu chu a en reng a, a mitmengah chuan mak tihna tam tak a awm a ni tih ka hre mai thei a, puitling chu nise zawhna a va’n ngah dawn em!

Kum nga  vel liamta khan Apatani mihausa pangngai tak inah chuan an retheih luat avanga inhlawh turin tleirawl pakhat hi a tlu lut hlawl a, chu mite chhungkua chu eng ang mi nge an nih a hna thawk turin an duh em tih pawh hre lo chuan a ka a chawmna awm tawk tal an pe mahna tih avang chauhvin chu inah chuan a rem rem thawk turin a intulut tawp mai a. Kum hnih erh awrh a awm ang tih ah chuan a nun ti danglam vek thei tu tur a tawng ta- an fapa nen chuan an inhmangaih ta tlat a nih chu! A tan chuan thil lawmawm a ni, vanduaina tam tak a tawn hnuah amah hmangihtu peka a awm avangin lawmthu a sawi fo thin. Chu hmangaihna chu inkhata cheng tan chuan zep reng theih ni hek lo le nikhat chu a ruaklo a ni tih a inhre ta. An pahnih chuan an lawm a, mittui tla chungin an inkuah a, an lak atanga mi lo la chhuak tur thlir chunga ni leh thla kal dan tur ringawt an chhut a, sawi tur tam si sawi ngaihna hriat silohna chuan lawmna mittui a siam a, chu lawmna mittui chu tuemaw hringnun thawnthu rapthlak bul tanna tur a ni tih lah an hre der si lo. Ni e, naktuk chu a lo la thleng ngei ang, naktuka nun lo chhuak tura nun chu haichhuah sak chawp ngai khawpa nun rethei tur a ni si a. Nu hmangaihnain a chawm lenloh tur naktuka nun lo chhuak tura nun ngei mai chu!

Chu thu lawmawm tak chu a awmna te chhungkaw tan chuan thu rapthlak leh thudengkhawng tak a ni a, an awmpui, hnam dang leh nghal-a mipa hnam te’na an hmuhsit em em hnam la nizui chuan an fapa fa a pai a ni tih an hriat rual chuan an thin a rim em em a; chu tleirawl chu anchhe tinreng leh tawngkam chhe tinrenga vauin an diriam ta a ni. Chung zawng zawng chu a hmangaihna avang chuan tawrh inhuam mah se chu tleirawl ruaklo tan chuan tlanchhiat loh theih a nih loh avangin rilru na tak leh lungleng takin chu in chhuahsan tur chuan a insiam ta a ni. Zing khawvar dawnah a kuta cheng 50 hum chung chuan kawngkharah a ding vang vang a, an sulhnu zawng zawng a thlir a, a va’n na em! A hmangaih ngawih ngawih a kalsan tur chu engpawh nise a hmangaih atanga hmangaihna chhuakina a pek la piang tur hmalam hun a ngaihtuah a, velh belhin a awm a, tap lo thei a ni lo. Ni lo chhuak tur pawh awmlo khawpa khawchiau hnuaiah chuan pan tur bik hreloin chu in a hmangaih ngawih ngawih awmna chu a chhuahsan ta a.

A sawizawm theih loh avangin kan awmpuinu hmaah chuan a inhnit hlawp hlawp a. Ka naute-i lah chuan chutia mi tuemaw lo kal a lo tap hlawp hlawp ringawt chu mak a tih em avangin pawm a ngen chul bawk nen, ka ho chung leh a serthlum ken lai theihnghilh thak khawpin kan inleng nu-ka naute-i nu chu a thlir voh voh a, ka pawm avang chuan a thla a muang sawt a nia nge ka naute-i pawh chu tap zui ta lo chuan ka awmah a bei hle hle a.

Naute chu a lo piang ta ngei a, a pa te lam a chhun avangin hmeichhe fa hmeltha tak a ni tih chu a hai theih hauh lo. Naute a thlir a, chu naute hmel en reng reng chuan a pa hmel a chiang si, a mitmengah chuan a nu te lam chhun viau mahse a hmui pawrh tarh leh sen no chek, a biang ki van si a biangsum khuar seih te leh a chal pharh hiai ah chuan a pa hmel chu chiang em em in a lang si a nih chu. Chu mihring- hmangaihna avanga piang, hmangaihna avanga mal tlat si chu a nu chuan a va’n khawingaihin a va’n lainat teh lul em!  Engitn tin emaw a pa te lam chuan naute chanchin chu an lo hria a, chu nau duhawm lutuk chu laksakin a awm leh ta! Hmangaihna pekin a awm a, hmangaihna rahchhuah pek a nih hnuah chu a rahchhuah laksak leh tluka na chu a awm thei dawn chuang lo a asin.

Kum hnih chuang zet a fanu a hmuh tawh loh avang chuan ka naute-i pawh chuan hrelo mahse a awm lo lem lo bawk a, a ngen ka rin lem loh avangin a nu-in pawm min dil lehna chu ka phal sak ta a. Engtin awm zel ang maw tia ka thlir reng chung chuan ka naute-i chu a nu hnenah ka hlan a, a insum thei tawh lo a nia nge a fanu a pawm chiah tih chuan thinlung zawng zawng atanga rawn ri chhuak tih hriat em em mai hian a rawn tap chhuak ta hawm hawm a, ka chanah ka dah a, a va na em! Ka mittui parawl kuang leh kan awmpuinu insut fawp fawp nen, a pawmtu tap ri hawk hawk bawk nen ka naute-i chuan mak a ti ngei mai. A nia sin, bawihtei tan chuan hringnun hi a mak bawk em tak a, hringnun makzia leh hringnunin mihringte min sawisak nasat zia chu a la hre dawn chauh a ni si a.  “Bawihte mak ti suh, a aia mak ka la hrilh dawn che nia’ ti rilru pah chuan kei ber pawh chu ka men puai puai mai.

Ka naute ka en a, keimah ka inen leh a-nun hian engtiang chiahin nge a la chaih buai dawn tih inhre miahlo leh khawvel sual bawlhhlawh reng rengin a la khawihloh khawpa thianghlim naute chu tluklohna tam tak ka nei teh meuh mai mahse a ni zawng a vanduai a ni. Kan vanneihna ve ve leh kan vanduaina ve ve te ka chhut neuh neuh a- hmelah leh piangphungah zawng a tetlai atang rengin ka tluk hauh lo tih ka hria a, lo puitlingin ka nihna ang chiah lo ni vein ka hna thawh ang chiah lo thawk mahse ka tluk ngai reng reng lovang. Siamtuin min duan dan a inang lo miau va! Nu leh pa hmangaih em em tu pekin kan awm ve ve a, kei chu nu leh pa hmangaihna kara seilianin duhthlan tur pawh tam tak ka nei a,  anni chu ka thiantha ber an nih avangin pathian hnenah lawmthu ka sawi fo thin. ka naute-i ve thung chu lawmthu sawi chu sawiloh amah hring tunu ngei- hmangaiha thlahlel ngawih ngawih tu harsatna rapthlak tak avanga duh eng ang mah se la a kianga awm thei lo a nu pawh a hre lo a nih chu. Duhthlan theihna neive se zawng a hringtunu mai nilo-a hnampuinu pawh ni hek lo keima hnena awm thlang lovin a nu leh pa thlazar hnuai awm chu a thlang ve ngei ang le. Chu lai hun tawi teah chuan ka rilruin Pathian hnenah lawmthu ka sawi mawlh mawlh a. Nu leh pa peka ka awm chu thu hran-min hmangaiha ka harsatna zawng zawng min hriatthimpuitu nu leh pa leh unau min pek avangte, harsatna leh an suahsual chhuah lova ka nu leh pa inneih tirtu an chhungte avang ringawt pawh chuan ka rilruin Pathian hnenah lawmthu ka sawi mawlh mawlh mai! Naupang kum thum mi lek mah ni se ka naute-i chuan ka rilru-ah thu tam tak sawi chhuah senloh khawpa tam a sawi a ni. A ni zawng hei hi siamtuin a a duan sak dan a ni a, vui sak thei ka ni meuh emawni chu aw ka ti vawng vawng mai. Vanneihna tam tak pathianin min vur avang ringawt pawh chuan kan naute-i ang naupang tam tak tana thawk zel turin min va’n fuih nasa em! Ka hmangaihna leh ka khawngaihna avangin ka rilru chuan “Lalpa engngatinge” ti mawlh mawlh chungin ka naute-i te chu ka thlir reng a.

Naupang fing leh harh vang tak a nih avangin thlalak pui tura a nuin a sawm chuan phur em emin a kut a lekchhuak a, an zawha a nu phone en pah chuan ka naute-i chuan chu thlalaka a hriat ngai reng reng loh hmeichhia chu a en vang vang a..

“papa i be duh em?” aw tih nan a lu a bu nghat nghat a,

“hello, hei inbe ru aw”

A bek deka phone dah pah chuan ka naute-i chuan

“Papa engtik nge a nu nen in lo kal dawn?”

 chu zawhna chuan a nu chu a va’n dek chiang em! A kianga ding, a mah thlahlel ngawih ngawih tu, a tana thla tam tak na tuar tu, hmangaihna nena enkawl seilen duh mahse thil theih a nihlohna avanga kum engngemaw chen hrehawm tuar ngat ngat tu, vawikhat chauh tal pawh a kianga din thlahlel nawih ngawihtu chu a nu a ni tih a hre lo a nih chu! Ka naute-i tawng a hriat ve leh chuan a nu chu hnunglam hawi pahin a inhnit hlawp hlawp a, kan awmpuinu nen chuan sawi tur reng reng kan hre lo. Chu hun hrehawmzia leh ngaihnawm si zia te, hahthlak tak si a a hmuhnawm si zia te kha tuin nge thumawi famkima sawi fiah thiam ang le. Ka inlengnu chuan a fanu chu a bianga fawp pah chuan a eitur lo ken sak ang ang chu a pe a, a taksa zawng zawnga hmangaihna hnuhma awm chu khawihkim a duh emaw tih tur khawpin a fanu taksa chu a chul a, a chang leh a mittui hruk pahin a kuah a, khawilai mai pawh kim taka hmuh a duh a ni tih lan tir nan a sam atanga a ke tin thleng chuan uluk takin vawi tam tak a ennawn a, a hmaa din tirin ka naute-i chu a thlir ngawih ngawih a, a lungawina leh a lungchhiatna chu langchhuah chu teh zawh rual a ni lo. Kan awmpuinu nen chuan sawi tur engmah kan hriat ve loh avangin darkar chanve chuang zet  intawng fo ngailo nufa chu hmuhnawm ti takin kan thlir reng a,inti pachang lui tih hriat takin chu nu chuan “ka pi ka fanu hi lo enkawl uluk rawh aw’ a ti a, a mittui hru mawlh mawlh chung chuan fanu a nu hre lo tu hnenah chuan “bawihte lo tap suh aw” tiin a biangah a fawp a, a leh hawi a, min kalsan ta. 

A hring tunu ‘Nu’ hmangaihnain a chawm len loh leh a nu diktak hmangaihna tawng ve ngailo tur ka naute-i pawm chung chuan ka inleng nuin muang changa gate lam a pan chu kan thlir reng a, tunge a nih hre lo mahse hlim hmel tak nen vawi thum chuang “mangtha aw” tiin hlim takin ka naute-i chuan a ban dinglam chu a vai lawp lawp a. A ni lah chuan vawi tam tak rawn hawi let pahin a lo vai ve lawp lawp bawk nen. Thup tum eng ang mahse hnung lam atangin a mittui a hrukna ban phar kual vel chu ka hai teuh si lo, ka thinlung hi a va’n tap nasa em! Chu nu chu tunge a nih tih hre miah lo mah se siamtuin nu leh fa a zawmna boruak chu ka naute-i tan chuan paltlang zawh rual a ni si lo. Chu boruak hnim ruih leh lungchhiatthlak tak karah chuan a hmuh leh hriat ngailoh a nu chu ka naute-i chuan thlir reng chung chuan “Inah ka haw duh” tiin a tap zawm zat a, ka va’n chhang chak em! “bawihte khawi inah nge i haw ve ang –ka hnenah i him asin” tih ka tum zet hnuah he thu hi ka sawi ta zawk a “Lo kal rawh Rillung  bawihte hmangaih takin ka duat ang che..”